(autor: r.pr. Piotr Olewniczak)

Przedawnienie roszczeń na gruncie kodeksu cywilnego nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania – nadal istnieje ono na gruncie stosunku obligacyjnego pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem. Kiedy roszczenia mogą być skutecznie dochodzone przez wierzyciela, a kiedy ulegają przedawnieniu?

Terminy przedawnienia roszczeń

Podstawowy termin przedawnienia wynosi sześć lat. W odniesieniu natomiast do roszczeń okresowych i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej został skrócony do trzech lat. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Ma to miejsce, kiedy wierzyciel, a zatem ten komu ono przysługuje, ma możliwość żądania spełnienia na jego rzecz świadczenia.

Przez roszczenia okresowe należy rozumieć takie, które mają charakter powtarzalny i dotyczą konkretnego okresu (tygodnia, miesiąca, roku itp.). Typowym przykładem jest roszczenie o zapłatę czynszu najmu, czynszu dzierżawnego lub odsetek.

Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oznaczają wszystkie roszczenia dotyczące przedsiębiorstwa. W tym przypadku zdarzenie powodujące jego powstanie nie ma znaczenia, Liczy się wyłącznie jego związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Tym samym w przypadku, gdy roszczenie przysługujące wierzycielowi pochodzi z tytułu udzielonego kredytu, termin przedawnienia wynosi 3 lata i jest liczony od dnia wymagalności roszczenia.

Różne terminy przedawnienia roszczeń

W niektórych przypadkach terminy przedawnienia roszczeń mogą różnić się od wskazanych powyżej i wynikać z przepisów szczególnych.

Takim przepisem – istotnym z punktu widzenia przedsiębiorców i rolników – jest art. 544 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem dwóch lat.

Kolejnym przykładem odrębnej regulacji terminu przedawnienie jest art. 1007 kodeksu cywilnego. Przewiduje on, iż roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń, jak również roszczenia przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu zapisu windykacyjnego lub darowizny otrzymanych od spadkodawcy, przedawniają się z upływem lat pięciu, odpowiednio od ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku.

Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Kiedy nie trzeba podnosić zarzutu przedawnienia?

Do 9 lipca 2018 r. przedawnienie roszczenia nie było przez sąd uwzględniane z urzędu. Bez zgłoszenia tego zarzutu w odpowiednim terminie przez dłużnika nie można było uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania. Dotyczyło to zarówno dłużnika będącego konsumentem, jak i przedsiębiorców.

Od 9 lipca 2018 r. obowiązuje natomiast zasada, iż po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Oznacza to, iż jeżeli wierzyciel będący przedsiębiorcą występuje z pozwem przeciwko konsumentowi, sąd ma obowiązek z urzędu – czyli bez zarzutu ze strony konsumenta – zbadać, czy zobowiązanie jest przedawnione i jeśli doszło do przedawnienia – oddalić powództwo. Jednak w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.

Przerwanie biegu przedawnienia

Jakie sytuacje przerywają bieg przedawnienia? Możemy wymienić następujące zdarzenia:

1. Wystąpienie czynności przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Przykładami takich sytuacji są złożenie pozwu w sądzie, wniosek do sądu o zawezwanie do próby ugodowej, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji do komornika w sytuacji, gdy roszczenie zostało stwierdzone wyrokiem lub nakazem zapłaty;

2. Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, np. zawarcie z wierzycielem ugody co do terminu spłaty długu czy też rozłożenie długu na raty lub też wniosek do wierzyciela o rozłożeniu długu na raty;

3. Wszczęcie mediacji.

W razie przerwania przedawnienia przez czynność wymienioną powyżej w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Po każdym przerwaniu terminu przedawnienia biegnie on na nowo – co oznacza, że jeśli np. została wszczęta egzekucja komornicza celem wyegzekwowania długu wynikającego z wyroku czy też nakazu zapłaty i komornik umorzy postępowanie z uwagi na bezskuteczność egzekucji, wówczas to od daty umorzenia postępowania egzekucyjnego na nowo biegnie termin przedawnienia roszczenia.


Piotr Olewniczak pomaga przedsiębiorcom, osobom prowadzącym gospodarstwa rolne oraz klientom indywidualnym. Pełni funkcje pełnomocnika procesowego dłużników, jak również wierzycieli w ramach postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. [więcej]