(autor: r.pr.Piotr Olewniczak)

Co to jest zachowek?

Zachowek to roszczenie pieniężne przysługujące osobom najbliższym spadkodawcy, którzy po śmierci spadkodawcy zostali pominięci w testamencie. Innymi słowy zachowek chroni osoby z najbliższej rodziny przed niesprawiedliwością związaną z przypisaniem spadku osobie postronnej.

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek przysługuje rodzicom spadkodawcy, dzieciom, rodzeństwu – czyli osobom ustawowo uprawnionym do spadku. W przypadku gdy testament pomija najbliższych (dziecko spadkodawcy, żona, rodzice) mogą oni wnieść o uzyskanie zachowku. Zachowek ma na celu chronić osoby najbliżej spokrewnione z testatorem. Jest świadczeniem pieniężnym przysługującym osobom pominiętym w testamencie od spadkobierców.

Jak obliczyć wysokość zachowku?

W celu wyliczenia kwoty przysługującego zachowku danej osobie, w pierwszej kolejności ustala się wysokość spadku przy dziedziczeniu ustawowym. Następnie sprawdza się, czy w chwili otwarcia spadku, osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy lub małoletnia. Jeśli tak - wysokość należnego zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego. W pozostałych przypadkach wartość zachowku wynosi połowę tego udziału.

Przykład

W dniu 11 listopada 2022 roku zamarł pan Jan Kowalski. W chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim. Miał dwóch pełnoletnich synów zdolnych do pracy – Jakuba i Michała, a tym samym w przypadku dziedziczenia ustawowego każdy z synów dziedziczyłby spadek w części po 1/2, natomiast pan Jan Kowalski 8 sierpnia 2020 roku sporządził testament, w którym do całości spadku powołał syna Michała. Jakub nie został wydziedziczony. W skład spadku wchodziło mieszkanie o wartości 500.000,00 zł. Jan Kowalski w 2020 roku darował synowi Jakubowi środki pieniężne w wysokości 100.000,00 zł celem zakupu nieruchomości przez Jakuba. 

W przedstawionym stanie faktycznym, substrat zachowku tj. wartość mienia wchodzącego w skład spadku i dokonanych przez spadkodawcę darowizn wynosi 600.000,00 zł (500.000,00 zł wartość mieszkania +100.000,00 zł wysokość darowizny). Ustalony od tej kwoty zachowek przysługujący Jakubowi wynosi 150.000,00 zł (600.000,00x1/2x1/2). Od tak ustalonego zachowku należy jednak odjąć wartość otrzymanej przez Jakuba darowizny o wartości 100.000,00 zł. Tym samym należy Jakubowi zachowek od Michała wynosi 50.000,00 zł.

W jakim terminie można dochodzić zachowku?

Roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym, a tym samym ulega przedawnieniu. Roszczenie o zapłatę zachowku przedawnia się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu, przy czym ogłoszenie testamentu może nastąpić wyłącznie na drodze sądowej lub notarialnej. Śmierci spadkodawcy nie można utożsamiać z ogłoszeniem pozostawionego przez niego testamentu. Przedawnienie przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od chwili otwarcia testamentu.

Co zrobić, żeby uzyskać zachowek?

Uzyskanie zachowku może odbyć się polubownie lub na drodze sądowej. W sytuacji, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia w zakresie wysokości kwoty zachowku, należy wystąpić z powództwem o zapłatę zachowku.



Piotr Olewniczak pomaga przedsiębiorcom, osobom prowadzącym gospodarstwa rolne oraz klientom indywidualnym. Pełni funkcje pełnomocnika procesowego dłużników, jak również wierzycieli w ramach postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. [więcej]