W dniu 07 listopada 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości UE, wydał orzeczenie w połączonych sprawach C-419/18 oraz C-483/18,dotyczących warunków dopuszczalności wydania nakazu zapłaty z weksla w postępowaniach nakazowych prowadzonych przeciwko konsumentom. 

Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał, że o ile przepisy krajowe mogą dopuszczać możliwość zobowiązania konsumenta do zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki w drodze wstawienia weksla własnego in blanco, o tyle sąd – mając wątpliwości co do zasadności roszczenia opartego na takim wekslu – powinien z urzędu zbadać, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter i w tym zakresie może zażądać od przedsiębiorcy przedstawienia pisemnego zapisu tych postanowień, tak aby móc zapewnić poszanowanie praw konsumentów.

Orzeczenie to można traktować jako uzupełnienie stanowiska zawartego przez Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 13 września 2018 roku, wydanego w sprawie C-176/17, w którym wskazał on na sprzeczność z art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r.w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich polskich przepisów o postępowaniu nakazowym, pozwalających na wydanie nakazu zapłaty opartego na wekslu własnym, w sytuacji gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie.

Oba wskazane wyżej orzeczenia zostały wydane w wyniku wystąpienia przez polskie sądy z wnioskami o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym.

Zgodnie z art. 485 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, sąd wydaje nakaz zapłaty z weksla, o ile jego prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Dotychczasowa praktyka stosowania przedmiotowego przepisu prowadziła do ograniczenia się przez sądy wyłącznie do badania ważności zobowiązania wekslowego z punktu widzenia zachowania formalnych warunków weksla, z pominięciem analizy stosunku podstawowego, z którego wynika zobowiązanie zabezpieczone wekslem. W praktyce oznaczało, to że w sytuacji przedstawienia przez powoda prawidłowo wypełnionego weksla, sąd wydawał nakaz zapłaty bez wzywania powoda do przedstawienia dodatkowych dokumentów, takich jak umowa stanowiąca źródło zobowiązania lub porozumienie wekslowe.

Równocześnie, zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE, sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego by ewentualnie zniwelować brak równowagi pomiędzy konsumentem, a przedsiębiorcą, o ile ów sąd posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego.

Na tym gruncie powstała wątpliwość, czy obowiązująca w Polsce procedura, w ramach której sąd w postępowaniu nakazowym z weksla nie jest uprawniony do badania umowy pomiędzy stronami, nie pozostaje w sprzeczności z prawem europejskim, które nakazuje sądowi z urzędu badać czy konsument otrzymał wszystkie informacje, które mogą mieć wpływ na zakres jego obowiązków i umożliwić mu w szczególności ocenę konsekwencji proceduralnych zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy kredytu konsumenckiego w drodze weksla własnego in blanco oraz możliwością późniejszego dochodzenia wierzytelności wyłącznie na podstawie tego weksla.

Należy przy tym mieć na uwadze, że w postępowaniu nakazowym z weksla pozwany może podjąć obronę dopiero w drugiej fazie postępowania, o ile skutecznie wniesie zarzuty od nakazu zapłaty. W ocenie Trybunału Sprawiedliwości UE, z uwagi na konieczność spełnienia rygorystycznych przesłanek dotyczących treści zarzutów od nakazu zapłaty, terminu jego wniesienia, jak również wysokości obciążających stronę kosztów sądowych, istnieje ryzyko, że zainteresowani konsumenci nie wniosą wymaganych zarzutów.

Wydane przez Trybunał Sprawiedliwości UE orzeczenia, wskazując na obowiązek badania przez sądy krajowe postanowień umów, z których wynikają zabezpieczone wekslowo wierzytelności, jak również wskazując na tryb, w jakim możliwe jest przeprowadzenie stosownego badania, tj. możliwość wezwania przez sąd strony do przedstawienia odpowiednich dokumentów, powinny przyczynić się w praktyce do zwiększenia ochrony praw konsumentów w postępowaniach sądowych.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w postępowaniu nakazowym napisz do nas - jesteśmy po to, żeby pomagać!

(autor: r.pr. Łukasz Czarnocki)